Justitie onderzoekt illegale export chemicaliën van Rotterdams bedrijf naar Syrië

Justitie onderzoekt illegale export chemicaliën van Rotterdams bedrijf naar Syrië

Een Rotterdamse ondernemer leverde grondstoffen voor zenuwgas naar Syrië. Justitie neemt de zaak hoog op. Maar hoe kwalijk is zijn rol echt?
Peter Groenendijk 05-07-18, 08:25

De Veerkade is misschien wel het mooiste stukje Rotterdam. De monumentale panden, het uitzicht op de historische Veerhaven, de sportauto's voor de deur, alles maakt duidelijk: wie hier zit, heeft het gemaakt.

Maar met Aromatics Rotterdam, een chemische groothandel die in een rijksmonument kantoor houdt, gaat het niet goed. Op woensdag 18 april staat de douane op de stoep om het kantoor van het chemiebedrijf te doorzoeken. Het Openbaar Ministerie is dan al een tijdje bezig met onderzoek naar het bedrijf, dat in november 2016 38.400 liter aceton zou hebben geëxporteerd naar een onbekende partij in Syrië.

Maar na een tip uit België komt daar nog een verdenking bij: een levering van 200.000 liter aceton, ook naar Syrië, ditmaal via een haven in Rusland. Zonder vergunning. Het OM neemt de leveringen bijzonder serieus. Aceton kan namelijk worden gebruikt om zenuwgas te maken. ,,Door chemicaliën zonder vergunning te exporteren, worden de sancties ondermijnd en kan de overheid niet controleren waar de producten heengaan'', stelt het OM. ,,Dat is ernstig.''

Bestuurder

Belangrijkste man in het verhaal is de 51-jarige directeur R. Want hij is niet alleen bestuurder van dit bedrijf, blijkt uit onderzoek van het deze krant en het Belgische tijdschrift Knack, maar van nóg een bedrijf dat in de problemen zit: AAE Chemie in België. Ook dat bedrijf wordt verdacht van leveringen zonder vergunning aan partijen in Syrië: aceton, maar ook isopropanol, methanol en dichloormetaan, in totaal tientallen keren. Het bedrijf wordt gerund vanuit R's woning in het Vlaamse Kalmthout. Hoe kon dit gebeuren?

Terug naar 2016. Het leven lacht de in Nieuwkoop geboren ondernemer ogenschijnlijk toe. Hij verdient goed geld met zijn Belgische chemische groothandel, waarmee hij grondstoffen voor onder meer verf en cosmetica exporteert. En er komt een tweede onderneming: in Rotterdam zet hij met anderen een tweede chemische groothandel op, onder de vleugels van het internationale concern Gapuma. De onderneming gaat 'Gapuma Aromatics Rotterdam' heten.

Sprookjeshuwelijk in de zon

In zijn villa in Kalmthout, achter bomen en een hek in een villawijk net over de Belgische grens, geniet R. van het succes. Hij woont er met zijn uit Rusland afkomstige vriendin, met wie hij later dat jaar trouwt op Ibiza. Een sprookjeshuwelijk in de zon, waar alle gasten én het paar in het wit gekleed gaan, en na de plechtigheid dansen op de wereldhit van dat moment: Happy van Pharell Williams.

Maar terwijl R. geniet, wordt elders in Rotterdam onderzoek naar zijn bedrijf gedaan. Op de kantoren van het Functioneel Parket, niet ver van het chique kantoor van Aromatics, kijken onderzoekers naar een verzending van het bedrijf naar het Midden-Oosten. In november 2016 laat het bedrijf volgens het OM 38.400 liter aceton verschepen naar een afnemer in Syrië. Zonder vergunning. En die is nodig, want sinds 2013 mogen chemische stoffen als aceton niet zomaar naar Syrië worden verstuurd: het Syrische regime kan het immers gebruiken als grondstof voor chemische wapens.

Pas later blijkt er een duidelijke link met België. Daar doet de douane onderzoek naar een ander bedrijf waar R. bestuurder is: AAE Chemie. Vanuit dat bedrijf blijken tussen 2014 en 2016 tientallen kleinere zendingen naar Syrië verstuurd, met in totaal 168 ton isopropanol, 219 ton aceton, 77 ton methanol en 21 ton dichloormetaan.

AAE Chemie heeft daar geen vergunning voor aangevraagd, de Belgische douane merkt de zendingen niet op. Als één zending wel wordt opgemerkt, bij een routinecontrole begin 2017, bezweert de Belgische onderneming van R. dat het om onschuldige zendingen gaat. Dat het niet wist van een vergunningsplicht, en dat de afnemers in Syrië geen personen of bedrijven zijn die op verdachte lijsten staan. De douane biedt R. eind 2017 een schikking aan, maar die wordt niet gesloten. Justitie besluit de zaak dan toch voor de rechter te brengen.
Publicatie

Kort daarna brengt het Belgische Knack de zaak naar buiten. In de Belgische politiek wordt geschokt gereageerd op de publicatie. En ook in Nederland wordt het onderzoek verbreed: de douane onderzoekt het kantoor in Rotterdam, en het Functioneel Parket stelt dat Aromatics nóg een groot transport aceton heeft verstuurd: liefst 200.000 liter. Ditmaal niet via Antwerpen, maar via een haven in Rusland.

Beseften R. en zijn bedrijven dat ze de wet overtraden? Een woordvoerder van Aromatics zegt niet inhoudelijk te willen reageren op de verdenkingen. In Knack wilde een vertegenwoordiger van R.'s andere bedrijf, AAE Chemie, wél ingaan op de beschuldigingen. ,,De bestemmelingen waren bekende private handelspartners waarmee AAE Chemie al twintig jaar handel drijft'', luidde de verklaring. ,,Geen van die bedrijven blijkt op enige verdachte lijst te staan. Ik was niet op de hoogte van een vergunningsplicht. Ook mijn douanevertegenwoordiger niet.''

De Belgische douane erkent dat het bedrijf al zeker tien jaar naar dezelfde Syrische afnemers exporteerde, ogenschijnlijk zonder kwade bedoelingen.

Maar de stoffen zijn ook voor oorlogsvoering bruikbaar, erkent Busker. ,,Isopropanol is inderdaad een bouwsteen voor het zenuwgas sarin. En aceton kan worden omgezet in isopropanol, en gebruikt bij de synthese van sommige explosieven. Stel dat - ik zeg met nadruk: stel dát - deze stoffen gebruikt zouden worden voor synthese van zenuwgas, dan zijn hoeveelheden in deze orde van grootte absoluut relevant. Dergelijke hoeveelheden zijn in de vorm van een wapen zeer gevaarlijk.''

Op het statige pand aan de Veerhaven hangt niet langer een gouden bordje met de naam 'Gapuma Aromatics'. De naam van het bedrijf werd in april, een paar weken na de doorzoeking door de douane, veranderd in 'Aromatics Rotterdam'. Er is geen verband met de verdenkingen, zegt een woordvoerder. ,,We zijn nog steeds gelieerd aan het Gapuma-concern. Die naamswijziging had marketingtechnische redenen. Verder willen wij alleen kwijt dat we alle medewerking verlenen aan het onderzoek van het OM.''

https://www.ad.nl/binnenland/justitie-onderzoekt-illegale-export-chemicalien-van-rotterdams-bedrijf-naar-syrie~a51a8b17/